هیدروسفالی( 2)

مقدمه

هیدروسفالی که به عنوان آب آوردن مغز شناخته می شود یک اختلال در مغز به ویژه در کودکان است. در هیدروسفالی مایع مغزی نخاعی نمی تواند در مغز به راحتی جریان پیدا کند

این مایع باعث تغذیه و کمک به شناور بودن مغز( و حتی کاهش وزن آن) می کند. در صورت جریان نیافتن این مایع، به مغز فشار وارد می شود.

در نتیجه سر کودک بزرگ شده و بافت مغز به شدت تحت آسیب قرار خواهد گرفت. معمول ترین درمان برای این اختلال شانت گذاری است. 

هیدروسفالی چیست؟

هیدروسفالی اختلالی است که با تشکیل مایعات در جمجمه ایجاد می شود و باعث تورم مغز می شود. این اسم به معنای" آب آوردن مغز" است.

آسیب مغزی می تواند در نتیجه تولید مایعات رخ دهد. این آسیب می تواند به اختلالات رشدی، جسمی مانند اختلال در راه رفتن و ذهنی مانند اختلال در حافظه منجر شود. برای جلوگیری از عوارض جدی حتماً به درمان نیاز دارد.

هیدروسفالی به طور عمده در کودکان و بزرگسالان بالای 60 سال رخ می دهد، اما بزرگسالان جوان تر نیز می توانند به آن دچار شوند.

انستیتوی اختلالات عصبی و سکته مغزی تخمین می زند که از هز 1000 کودک 1 یا 2 کودک با هیدروسفالی متولد می شوند.

هیدروسفالی:
تجمع بیش از حد مایع (CSF) در داخل بطن ها را هیدروسفالی گویند. هیدروسفالی به حالتی گفته می شود که ضمن گشاد شدن بطن های مغز فشار مایع مغزی نخاعی بالا می رود، یعنی مایع مغزی نخاعی (CSF) در داخل بطن ها جمع می شود.میزان طبیعی این مایع ۱۰۰-۱۵۰ میلی لیتر می باشد که در طول ۲۴ ساعت سه بار تعویض می شود. ولی در هیدروسفالی این مایع بیشتر شده و در نتیجه فشار داخل جمجمه را بالا می برد. افزایش فشار داخل جمجمه باعث فشرده شدن بافت مغز و جلوگیری از رشد آن می گردد.
علائم هیدروسفالی:
افزایش محیط دور سر، نازکی استخوان جمجمه و ملاج های بزرگ و برآمده، ناتوانی در تکان دادن سر، انحراف کره چشم به سمت پایین، خواب آلودگی، سردرد، تهوع، استفراغ جهنده، لوچی چشم ها، اختلال در حرکات اندام ها، بزرگ شدن سر و شفاف شدن پوست سر، سفتی عضلات، فشار بر روی شریان ها و ورید ها و رنگ پریدگی پوست، مکیدن سخت، تحریک پذیری، گریه متغیر، وزن تنه و پاها کمتر از وزن سر، تشنج، عقب ماندگی ذهنی.
علل هیدروسفالی:   ۱- خونریزی داخل بطن مغز در نوزادان نارس. ۲- مننژیت و عفونت بطن های مغز. ۳- علل مادرزادی مانند مننگومیلوسل ....
راه های تشخیص: پزشکان هیدروسفالی در کودکان و نوزادان را از روی علائمی از قبیل ملاج های بزرگ و برآمده، انحراف کره چشم به سمت پایین و افزایش اندازه دور سر تشخیص می دهند.
سونوگرافی نیز می تواند برای بهتر دیدن وضعیت مغز کمک کند.
از MRI مغز نیز می توان به منظور بررسی تجمع بیش از حد مایع مغزی نخاعی در مغز استفاده کرد.
CT SCAN نیز می تواند بطن های بزرگ شده مغز که در اثر تجمع مایع مغزی نخاعی به این حالت درآمده است را نشان دهد.
کشیدن مایع مغزی نخاعی و اندازه گیری میزان فشار مغز نیز می تواند تشخیص قطعی را نشان دهد.
درمان هیدروسفالی:
هیدروسفالی در صورتی که درمان نشود می تواند برای بیمار کشنده باشد. البته درمان این بیماری هم ممکن است نتواند آسیب هایی که به مغز وارد شده است را به طور کامل ترمیم کند، اما هدف از درمان هیدروسفالی جلوگیری از آسیب دیدگی بیشتر مغز است.
در مواردی که بیماری حالت خفیف و ابتدایی دارد ترکیبات دارویی که باعث کم شدن مایع مغزی نخاعی می شود، تجویز می گردد.
در موارد پیشرفته و حاد، راهکارهای دارویی کمک زیادی نمی کند و راه درمانی اصلی، جراحی محسوب می شود.
یکی از بهترین روش های درمانی هیدروسفالی، قرار دادن شنت "لوله ای ظریف" در جمجمه است که باعث می شود مایعات اضافی را از مغز به حفره دیگری در بدن منتقل کند و بدین ترتیب سر به حالت طبیعی بر می گردد.
مراقبت پرستاری از نوزاد مبتلا به هیدروسفالی:
۱. به علائم افزایش فشار مغزی، استفراغ، بی قراری، تحریک پذیری، خواب آلودگی و تغییر در تنفس توجه کرده و به پزشک اطلاع دهید.
۲. علائم کم آبی مانند : کم شدن حجم ادرار، افزایش خشکی پوست، خشک شدن لب ها و دهان را مورد توجه قرار داده و به پزشک اطلاع دهید.
۳. تغذیه با شیر مادر به خاطر بی اشتهایی نوزاد در دفعات متعدد و به اندازه کافی انجام شود.
۴. نوزاد باید هنگام تغذیه در وضعیت نیمه نشسته قرار گیرد.
۵. نوزاد بعد از تغذیه باید در وضعیت خوابیده به پهلو در حالی که سر کمی بالاتر است قرار بگیرد تا از مشکلات بعدی جلوگیری شود.
۶. در هنگام تغییر وضعیت نوزاد، سر و بدن همزمان تغییر داده شوند تا از کشیده شدن گردن جلوگیری شود.
۷. از فشار زیاد روی پوست محل شنت خودداری شود.
۸. در صورت دیستانسیون شدید شکم به پزشک اطلاع داده شود.
۹. علائم افزایش فشار مغز مثل تغییر در سطح هوشیاری، تغییر علائم حیاتی، استفراغ، تغییر در اندازه مردمک ها بررسی شده و به پزشک اطلاع داده شود.
۱۰. بعد از عمل جراحی نوزاد در حالت خوابیده به پشت قرار گیرد تا از خروج ناگهانی مایع مغزی نخاعی خودداری شود و بعد طبق نظر پزشک معالج از ۳۰ تا ۴۵ درجه سر نوزاد بالا برده شود.